Naar een net-positieve inpassing van energieopslag

Ik heb een afkeer van het Engelse woord intermittent, dat vaak wordt gebruikt in de context van het opwekken van wind- en zonne-energie. De definitie ‘iets dat met tussenpozen verschijnt of optreedt’ doet me denken aan een knipperende tl-balk, terwijl het lang zo erg niet is. Ik geef de voorkeur aan de term variable renewable energy (vre).

Prijsvolatiliteit

Nederland is vre-koploper. Onder meer omdat we geen niet-variabele – dus schakelbare – hernieuwbare-energiebronnen zoals waterkracht hebben en geen biomassa willen. Omdat wind- en zonne-energie elektriciteit genereren, gaat met name de verduurzaming van ons elektriciteitsnet tot nu toe als een speer. Tussen 2010 en 2023 is het aandeel hernieuwbare elektriciteit van 10 naar 50 procent gestegen. In sommige weken komt twee derde van onze elektriciteit uit duurzame bronnen. Deze groei van vre leidt tot toenemende prijsvolatiliteit op de elektriciteitsmarkt.

Niet betalen

Zowel op de day-aheadmarkt als de onbalansmarkt is sprake van uitwaaierende prijzen; zeer lage, negatieve prijzen of juist extreem hoge prijzen komen steeds vaker voor. De negatieve prijzen vallen samen met perioden van hoge vre-productie. Dit leidde ertoe dat Vandebron huishoudens met zonnepanelen nu maandelijkse kosten in rekening brengt. Bovendien zien we op deze momenten steeds vaker curtailment – het afknijpen of uitschakelen van zonnepaneelomvormers en het uit de wind draaien van windmolenwieken. Dit is begrijpelijk; een energieproducent wil liever niet betalen om elektriciteit te produceren. Maar het bevordert de energietransitie niet. Deze hernieuwbare productie is nodig om de tweede helft van ons elektriciteitssysteem en de rest van ons energiesysteem te verduurzamen.

Buitenspel

Nederland wil dat de volledige stroomconsumptie in 2035 uit hernieuwbare bronnen komt. De tweede helft van die wedstrijd is ingegaan, maar onze voorhoede staat steeds vaker buitenspel. De strategie van de eerste helft werkt niet meer; we moeten overschakelen – het subsidiëren van hernieuwbare energieproductie afbouwen, te beginnen met de salderingsregeling. In plaats daarvan moeten we zorgen dat investeringen in energieflexibiliteit doorgang kunnen vinden, onder andere door bij energieopslag een eerlijke prijs in rekening te brengen voor aansluiting op het elektriciteitsnet.

Meeduwen

In de toekomst zal met name het tijdstip van energieproductie en -consumptie bepalend zijn voor de vergoeding die je ontvangt of de prijs die je betaalt. Dit geldt ook voor de tarieven van netbeheerders. Als je het stroomnet gebruikt voor het laden van een energieopslagsysteem bij hoge vraag en afnamecongestie, betaal je een hoger tarief dan wanneer je deze piekmomenten vermijdt. Netbeheerders moeten ook steeds vaker aanzienlijke investeringen doen om invoeding van hernieuwbare opwek mogelijk te maken, vaak tot diep in het netwerk. Het is logisch dat ze bij opwekcongestie beperkingen opleggen wat betreft het ontladen van batterijen en juist het laden belonen. Zo kunnen batterijen meeduwen in plaats van tegenwerken. Een batterij moet een oplossing zijn, geen probleem. Net-neutrale inpassing waarbij een batterij aan de zijlijn wordt gezet is onvoldoende: we moeten toe naar netpositieve inpassing van energieopslag

Aanzienlijk sneller

Een investering in flexibele assets en energieopslag wordt aantrekkelijker door de toenemende prijsvolatiliteit. Tegelijkertijd zorgt een grotere capaciteit van flexibele energie voor een stabiliserend effect op de prijsvolatiliteit. In de laatste editie van de ‘Monitoring Leveringszekerheid’ gaat TenneT uit van 10,2 gigawatt aan batterijvermogen in 2030 bij huidig beleid, naast 10,8 gigawatt aan interconnectiecapaciteit. Hoe de balans tussen het aanbod van vre en energieflexibiliteit er in de toekomst uit zal zien, is onbekend. Op dit moment wordt de uitrol van zon[1]pv en offshore-windenergie geschat op enkele duizenden megawatt per jaar. Dit is aanzienlijk sneller dan de investeringen in energieflexibiliteit, die nu enkele hon[1]derden megawatt bedragen. Ik verwacht daarmee dat de prijsvolatiliteit voorlopig nog wel even aanhoudt. Maar als er niets wordt gedaan aan de alsmaar stijgende nettarieven, dan zal energieopslag er toch niet komen. Vre-groei vereist flexibiliteit en een andere stimulering van de energietransitie dan tot nu toe het geval was, waarbij het bevorderen van flexibiliteit waaronder energieopslag nodig is om onze voorhoede – opwek van wind- en zonne-energie – meer mogelijk te maken.

Robert Kleiburg
Bestuurslid Energy Storage NL
Voorzitter werkgroep ‘Better Business Case’

Bron: Storage Magazine