RIVM brengt veiligheidsrisico’s batterijopslag in kaart, ESNL waarschuwt voor onnodige bezwaren

Het RIVM heeft vandaag een nieuwe rekenmethode gepubliceerd waarmee de omgevingsveiligheidsrisico’s van energieopslagsystemen (EOS) en de opslag van lithium-ion batterijen in kaart kunnen worden gebracht. De methode is ontwikkeld in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) en wordt meegenomen in toekomstige wet- en regelgeving op dit gebied. Energy Storage NL maakt zich zorgen over de praktisch uitvoerbaarheid en dat er onnodig verre veiligheidsafstanden gaan gelden voor batterij systemen.

Aanleiding voor het onderzoek

De opkomst van grootschalige energieopslagsystemen in Nederland, zoals batterijen op basis van lithium-ion technologie, heeft de aandacht gevestigd op hun mogelijke risico’s voor de omgeving. Het RIVM kreeg in 2023 van het ministerie van IenW de opdracht om te onderzoeken of deze systemen relevante veiligheidsrisico’s opleveren voor de externe omgeving, met name bij incidenten zoals explosies of het vrijkomen van giftige stoffen.

Het onderzoek is een aanvulling op de zogeheten Publicatiereeks Gevaarlijke Stoffen (PGS37-1), waarin richtlijnen zijn vastgelegd voor de veilige omgang met gevaarlijke stoffen waaronder lithium-houdende energiedragers (batterijen) boven de 20kWh. De inzichten uit het RIVM-onderzoek zijn bedoeld als wetenschappelijk onderbouwd advies aan het ministerie van IenW, dat op basis daarvan beleidskeuzes maakt en uiteindelijk nieuwe regelgeving opstelt.

Met de door het RIVM ontwikkelde rekenmethode kan worden berekend welke veilige afstanden moeten worden aangehouden tussen deze opslagsystemen en kwetsbare objecten, zoals woningen, scholen en ziekenhuizen.

Conclusies en voorstellen van het RIVM

Het RIVM concludeert dat energieopslagsystemen in bepaalde scenario’s inderdaad risico’s kunnen opleveren voor de directe omgeving, met name wanneer er sprake is van een explosie of het ontstaan van een giftige wolk. Het volledige onderzoek is hier samengevat en te downloaden.

Het RIVM stelt daarom voor om bij de plaatsing van energieopslagsystemen expliciet rekening te houden met de omgevingsveiligheid. De gepubliceerde rekenmethode stelt beleidsmakers en planners in staat om per situatie te bepalen op welke afstand van bebouwing een systeem veilig geplaatst kan worden.

Naast deze op maat toepasbare methode, bevat het rapport ook een tabel met vaste afstanden. Deze afstanden zijn gebaseerd op conservatieve berekeningen die verschillende scenario’s samenvatten. Hoewel deze tabel zorgt voor overzichtelijkheid, kan deze in sommige gevallen leiden tot grotere – wellicht onnodig ruime – afstandsvereisten. Daarom adviseert het RIVM om de mogelijkheid tot rekenen met de methode open te houden, zodat in specifieke gevallen kleinere, maar nog steeds veilige, afstanden kunnen worden vastgesteld.

Reactie Energy Storage NL (ESNL)

Energy Storage NL (ESNL) heeft in mei 2024 actief contact gezocht met het RIVM over dit onderzoek. ESNL heeft samen met de leden uit de Werkgroep Veiligheid onder andere datasheets van batterijopslagsystemen en informatie over incidenten gedeeld. Sinds oktober maakt ESNL ook deel uit van de begeleidingscommissie rondom de rekenmethodiek. Deze betrokkenheid weerspiegelt de wens van de sector om constructief mee te denken over veilige en werkbare regelgeving.

Hoewel ESNL het belang van de methode erkent, klinkt er ook kritiek vanuit de sector. Veel bedrijven hebben moeite om de inhoud van de methode goed te begrijpen. De gebruikte begrippen, de gemaakte aannames en de implicaties van keuzes zijn niet altijd duidelijk toegelicht. Dit heeft geleid tot onrust, met name rondom de gepubliceerde vaste afstandentabel, die in sommige gevallen forse beperkingen voor marktontwikkelingen lijkt te suggereren.

ESNL roept daarom het ministerie van IenW op om samen met de sector te kijken naar de praktische uitvoerbaarheid van de aanbevelingen. De organisatie streeft naar een balans tussen veiligheid en innovatie en gaat hierover graag in gesprek met het ministerie. ESNL pleit daarnaast voor heldere communicatie richting marktpartijen en gemeenten en zal zich inzetten om input te blijven leveren tijdens consultaties en verdiepingssessies.

Samenhang met EU-wetgeving: Batterijverordening

Daarnaast wijst ESNL op het belang van aansluiting bij bestaande Europese regelgeving. Sinds 18 augustus 2024 is de EU Batterijverordening (EU 2023/1542) van kracht. Deze verordening stelt duurzaamheidsregels vast voor batterijen gedurende hun gehele levenscyclus en is van toepassing op alle batterijen die elektriciteit opslaan en leveren, waaronder ook Battery Energy Storage Systems (BESS).

Artikel 12 van de verordening stelt specifiek dat stationaire batterijsystemen (zoals gedefinieerd in artikel 3, lid 15) veilig moeten zijn bij normaal gebruik. Dit moet worden aangetoond via technische documentatie, inclusief tests volgens de veiligheidsparameters uit bijlage V van de verordening. De Europese Commissie kan deze parameters aanpassen via een gedelegeerde handeling. Tot op heden zijn er geen signalen dat de Commissie dit op korte termijn zal doen. Uit recente gesprekken met het ministerie blijkt dat de precieze technische vereisten momenteel nog in ontwikkeling zijn; oplevering wordt in de loop van dit jaar verwacht.

ESNL benadrukt dat nationale veiligheidskaders zoals de nieuwe RIVM-rekenmethode in lijn moeten zijn met deze Europese verplichtingen om dubbele regelgeving, onduidelijkheid en onnodige lasten voor bedrijven te voorkomen.

Vervolgstappen van het ministerie van IenW

Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat geeft aan dat het bij het maken van beleid de risico’s voor de omgeving zo veel mogelijk wil beperken, terwijl er ruimte moet blijven voor de ontwikkeling van batterijsystemen. Daarom zijn de volgende acties aangekondigd:

• Verdiepingssessies met het RIVM, waarin ruimte is voor technische vragen en praktijkvoorbeelden.
• Een consequentieonderzoek na de zomer, om een realistisch beeld van de toepassing van de methode in de praktijk te verkrijgen.
• Onderzoek naar regeldruk en bedrijfslast, om werkbaarheid voor bedrijven en gemeenten te toetsen.
• Een internetconsultatie in het najaar, waarin belanghebbenden hun mening kunnen geven over de voorgenomen wet- en regelgeving.

Het ministerie benadrukt dat het de sector nauwgezet op de hoogte houdt van alle ontwikkelingen en ruimte biedt voor inspraak vanuit alle betrokken partijen. ESNL blijft zich inzetten voor een gezamenlijke koers waarin batterijopslag een verantwoorde plek krijgt binnen het energiesysteem van de toekomst waarbij het voor ESNL wel belangrijk is dat projecten niet worden belemmerd door onnodige bezwaren.